Schoenen met een missie

Martijn Duk zit in de collegezaal tijdens zijn wo-studie economie en vraagt zich af wat hij daar in vredesnaam doet. Kennis slurpen, anoniem blokken in de bieb en meters maken blijkt niets voor hem te zijn. Hij zit vaak te pokeren met de jongens in de sportkantine. Door zijn overstap naar een studie Internationaal Management aan de HES valt alles op z’n plek. Hij treedt in de voetsporen van zijn pa en duikt de sales in.

Maatpakken en snelle auto’s
Martijn komt bij een van de grootste telecomaanbieders terecht. De wereld van de maatpakken en snelle auto’s. “Ik was begin 20 en had het goed voor elkaar. Auto en telefoon mee en knallen maar. Toch voelde ik me wel wat anders dan de rest. Ik wilde me niet zo makkelijk voegen naar wat kon en normaal was. Ik zag alleen maar jonge mannen om me heen in een donkerblauw of antraciet pak met een Audi of Volkswagen. En als je succes wilt hebben in de verkoop moet je dat voelen. Dan moet je naar huis gaan en denken: Yes, ik heb die order binnen en morgen ga ik er weer voor. Ik had een superleuke werkgever en collega’s, het was heel dynamisch en toch was ik zoekende.”

Werkloos
Martijn is bepaald niet in één hokje te stoppen en houdt er een eigenzinnige mening op na. Na sales, een eenmanszaak in werving en selectie en het docentschap volgt een aansturende marketing-rol in het beroepsonderwijs, waar hij jarenlang met veel plezier werkt. Dan wordt het tijd voor een nieuwe uitdaging. “Ik dacht: de wereld ligt aan m’n voeten, ik vind wel weer wat nieuws. Ik wilde terug naar de profitsector richting marketingmanagement. Maar een klein team van medewerkers aansturen in het onderwijs sloot niet aan op hetgeen de profit-sector vroeg. Dus het lukte niet, niet 1 maand, niet 2, niet 3, niet 4.”

Een jaar later nog steeds werkloos
Martijn werkt proactief aan zijn kansen op de arbeidsmarkt. Geleidelijk aan ervaart hij dat het wat eenzaam wordt als hij ziet dat de rest wel werkt. Zijn status als werkloze vindt Martijn moeilijk te erkennen. “Als ik er met mensen over had moest ik concluderen: ik ben toch echt werkloos, al een jaar. Onbewust kende ik blijkbaar toch een bepaalde waarde toe aan werk. Het bepaalt ook iets, het gaat niet alleen om de status. Je bent een actieve burger, je doet ertoe, je verdient je eigen geld. En je voegt ook iets toe, aan jezelf en aan je werkgever. Je hebt collega’s. Je hebt structuur. Toen dacht ik op een gegeven moment: Shit, ik kan dit blijven doen, nog een jaar. Maar de kans is heel groot dat ik dit nog heel lang moet blijven doen en dan zit ik 2 jaar thuis. Dat zal me toch niet gebeuren?!”

Lege schoenendoos
In die tijd krijgt Martijn voor zijn 40e verjaardag een bijzonder cadeau. “Ik kreeg een lege schoenendoos met een briefje waarop stond: ‘Je mag nu eindelijk altijd doen wat je zo graag wilde: je eigen schoenen maken bij een maatschoenmaakster.’ Ik hield en houd van schoenen. Het leek me altijd zo gaaf om een eigen paar te maken. Wat was ik trots. Ik heb ze de eerste 3 maanden niet durven dragen. Ik dacht elke keer: stel dat er een krasje op komt. Maar schoenen zijn een gebruiksartikel, je moet ze aantrekken en dan lopen, lopen, lopen.”

“Het leek me altijd zo gaaf om een eigen paar schoenen te maken!”

briljante verhalen martijn duk

We gaan schoenen maken!
In dezelfde tijd raakt Martijn geïnspireerd door een Duits tv-programma, waarin Sina Trinkwalder vertelt over haar sociale onderneming. Een naaiatelier gericht op mensen met een grote afstand tot de arbeidsmarkt. Martijn koopt haar boek en ineens valt het kwartje. “De schoenenindustrie was ooit florerend in Nederland. De productie was in de loop van de jaren echter verplaatst naar lageloonlanden. Ik bedacht me hoe mooi het zou zijn als we zo’n dergelijk initiatief als Trinkwalder hier in Arnhem zouden hebben en dacht: we gaan schoenen maken en we maken er een sociale onderneming van! We zoeken mensen die in de bijstand zitten en kijken of zij niet alleen de ambitie hebben, maar ook de vaardigheden om delen van het schoenmakersvak zich eigen te maken.”

Opstartfase van Dukskoen
Er komt veel om de hoek kijken tijdens de opstartfase van zijn sociale onderneming Dukskoen. Van het daadwerkelijk hebben van een werkplaats tot aan het vinden van schoenenexperts en financieringsbronnen. “Distributie, marketing, inkoop, logistiek: je moet uit niets iets neerzetten. Er gaan al veel dingen goed. Het is nu zaak om de productie te optimaliseren. Zorgen dat het perfect is.” De medewerkers zitten tussen de 1,5 en 15 jaar in de bijstand. “Voor een groot deel zijn de mensen heel gemotiveerd om iets van hun leven te maken en iets toe te voegen aan dit geheel. Het is een gemêleerde groep met verschillende achtergronden en culturen. Ieder mens heeft zijn verhaal, zijn krasjes en het is belangrijk dat hier aandacht voor is. Ik zie nu al winst. Hun zelfvertrouwen neemt toe en het is mooi om te zien hoe ze elkaar vinden, tijdens het werk en daarbuiten.”

Ambacht
Sociaal ondernemen staat in Nederland nog in de kinderschoenen. Financiering vinden is lastig. Een maatschappelijk missie hand in hand laten gaan met winst maken is ook niet zo simpel als het lijkt. Je moet goed nadenken welk probleem je wilt aanpakken en hoe je het plezier in ondernemen behoudt. Martijn beaamt dit. “Het is geen sociale werkplaats. We maken schoenen en we moeten naar omzet toe. Het is een moeilijk vak, een echt ambacht. Daarvoor hebben we veel tijd nodig en veel expertise. De mensen moeten zich onderdelen van de schoenen eigen maken. Dus er zit ook een technisch component aan. Daarnaast heb je met groepsdynamiek te maken, met elkaar kunnen en blijven samenwerken.”

Lokaal gemaakt product
De handgemaakte schoenen van Dukskoen zijn bedoeld voor het hogere segment. Voor mannen en vrouw van 35+ die over het algemeen progressief zijn ingesteld en bewust kiezen voor mooie schoenen die lekker zitten. “Ze worden ook geïnspireerd door het verhaal dat eraan vast zit. We maken schoenen die kwalitatief in de buurt komen van de ‘Van Bommels’, maar wel in Nederland gemaakt zijn. En elke schoen die verkocht wordt draagt bij aan een man of vrouw die weer een arbeidsmarktperspectief voor ogen heeft. Die normaal gesproken thuis zou zitten. Iemand die van ver komt en door deze onderneming weer terug is op de arbeidsmarkt, dan is mijn sociale missie voor deze man of vrouw geslaagd!”

“Mijn sociale missie is geslaagd als iemand weer terug is op de arbeidsmarkt.”

Droom
Een sociale onderneming brengt een golf van successen en teleurstellingen met zich mee. “Ik zit in een sinus-cosinusmodus, de hele tijd, en probeer elke keer weer die middellijn te volgen. Ik werk met een bijzondere doelgroep en met een moeilijk product. Eigenlijk doe ik alles wat niet logisch is… maar wel leuk. Mijn werkloosheid heeft mij twee dingen gebracht. Het heeft mij aangezet m’n eigen werk te creëren. En doordat ik dat heb gedaan, heeft het mij nieuwe ervaringen opgeleverd die ik anders nooit had opgedaan. Een rijkdom aan ervaringen. Ik moet een droom hebben en ik moet het idee hebben dat er wat te halen valt. Maar ik weet ook bij mijn dromen dat er altijd een kans op afbreuk is, toch laat ik me daar niet van weerhouden. Fuck it, ik doe het gewoon. En dan zie ik wel wat ervan terecht komt. Mijn droom hier is mensen een contract geven en mooie schoenen met elkaar maken!”

Een paar maanden na dit interview
Martijn Duk heeft een droom. Hij heeft het lef, de drive en het ondernemende vermogen om die droom niet alleen te onderzoeken maar ook uit te voeren. Bij ondernemen hoort het nemen van risico’s. Martijn weet dit en gaat het aan. In oktober 2017 spat Martijn zijn droom uiteen. Het blijkt lastiger dan gedacht om een hecht en gedreven team op te bouwen en bij elkaar te houden. Mensen trekken zich om diverse redenen terug of Martijn moet afscheid van ze nemen. De productie kan met het huidige team niet gerealiseerd worden en het aantrekken van nieuwe mensen lukt niet of nauwelijks. De focus van de deelnemende gemeenten ligt op uitstroom van mensen uit de bijstand naar betaalde arbeid. Leer-werktrajecten zoals bij Dukskoen hebben hierdoor geen prioriteit. Op basis hiervan kan Martijn geen solide schoenfabriek runnen en hij besluit, met pijn in zijn hart, dat zijn social enterprise onvoldoende toekomstperspectief heeft en trekt de stekker eruit. Een ervaring rijker, een illusie armer. “Het was een mooi en leerzaam avontuur waar ik nog vaak aan zal denken…”

#watisjouwverhaal