Van de bajes naar de bank

Op basis van toevalligheden komt Mari Plooij na de middelbare school bij de studie Maatschappelijk Werk uit. Als jong broekie houdt hij zich staande, tussen veelal wat oudere studenten, in het anarchistische tijdperk van de sociale academie. Via een vriendin rolt hij in een stage bij de reclassering.

Zelfkant samenleving
“Werken bij de Reclassering is een enorme verantwoordelijkheid en een prachtige leerschool. Je gaat met kwetsbare mensen aan de slag en dat vraagt professionaliteit. Ik merkte dat ik op m’n plek zat en besloot na mijn studie daar te blijven. Het was echt prachtig werk. Ik werd als mens ontzettend uitgedaagd, want ik werkte met mensen die aan de zelfkant van de samenleving zaten. Ik kwam in aanraking met Tbs-gestelden en bezocht Tbs-inrichtingen met mensen die vervelend gestoord waren of prettig gestoord en soms hele gekke delicten hadden gepleegd.” Mari moet ook acteren op het niveau van advocaten, officieren van justitie en rechters en heeft als 23-jarige de pittige taak de rechtbank te adviseren over mensen die in een strafproces zitten.

Zware delicten
Mari duikt in de wereld van de criminaliteit en leert proefondervindelijk hoe hij tegenwicht moet bieden aan de zwaardere delinquenten. “In het begin ging het nog om een tuinkabouterdiefstal. Maar uiteindelijk heb ik ook wel te maken gehad met flinke boeven. Zo begeleidde ik een bekende zware Haagse crimineel. Ik stelde hem kritische vragen en ineens stond hij op. Hij pakte een stoel en ging dreigend voor me staan, klaar om de stoel op mijn hoofd te laten landen. Daar zat ik dan. Alleen met hem in een gesprekskamer. Geen bewaker en met de deuren dicht. Dat was nogal spannend zo’n gewelddadig figuur. Zo werd ik voortdurend getest door mensen die gewend zijn te domineren over andere mensen.”

Manipulatoren
“Ik heb veel gewerkt met mensen met psychopathische trekken. Manipulatoren van de eerste orde. Aardig en buitengewoon charismatisch op het eerste gezicht, maar ze zetten dat op een manier in die niet leuk is. Dat deden ze dus ook bij mij. Ik ervoer zelden direct gevaar, maar die onderhuidse dreiging in de relatie brengen ze er zo geraffineerd in. Het is een vervelende afwijking en ze doen dat heel knap. Daar moest ik mee leren dealen.”

“Ik heb te maken gehad met flinke boeven.”

Vertrouwensrelatie
“Je bouwt een vertrouwensrelatie op met die mensen. Ik wist meer van hen dan hun eigen partner of beste vriend soms. Want ik ging tot het uiterste om ze goed te kunnen snappen. Ik heb een vrouw begeleid die een pan kokend water over haar man had gegooid. Ze had een lange gevangenisstraf kunnen krijgen. Ik bleef doorvragen op het niveau van angsten, seksualiteit, de hele rataplan, alles wat relevant was. Bij de reclassering heb ik echt geleerd een rechte rug te hebben en de zaken nooit mooier voor te spiegelen dan ze waren. Want ik stond bij de rechtbank en als er echt iets moest gebeuren moest ik invloed kunnen uitoefenen. Dat kon alleen maar door me niet te laten piepelen of me voor het karretje te laten spannen. Wel door een reëel beeld te schetsen.”

Natuurlijk overwicht
Mari oordeelt niet, verstaat de kunst van het luisteren en geeft mensen alle ruimte om er te mogen zijn. Hij heeft een natuurlijk overwicht en leerde te acteren op het niveau van de mensen die hij begeleidt. “Zo was er Hans: een woonwagenkampbewoner, 2 meter groot en heel breed met een waanzinnig harde stem. Hij kon niet tegen onrechtvaardigheid, dan ging hij uit zijn dak. Hans bleek hoogst intelligent; hij las bijvoorbeeld boeken van Indiase filosofen. Maar hij leefde ook aan de zelfkant van de samenleving en zocht steeds zijn volledige vrijheid. Alles wat hem structureerde, daar liep hij op vast. Als er iets fout ging stond hij bij de Sociale Dienst en dan gooide hij uit pure frustratie over alle regeltjes een loodzware bloemenbak dwars door de ruit.”

Langzaam leert Hans zichzelf te reguleren en komt, vóórdat het fout gaat, bij Mari langs. “De stoom kwam dan uit zijn oren. Dan was het een herrie in huis en zei ik: ‘Hans, rustig aan! Wat is er aan de hand, man?’ Collega’s kwamen om de hoek kijken of het wel goed ging. Maar dan zei ik: ‘Kom Hans, even een kop koffie, effe dimmen.’ Soms kreeg ik een telefoontje van de gemeente dat ze het terrein niet op durfden bij hem. Dan gaf ik ze tips en belde ik Hans dat ’t handiger was ze toe te laten.”

Onder controle
Het uitgangspunt bij de Reclassering is cliënten zoveel mogelijk aan te spreken op hun verantwoordelijkheid. Ze worden begeleid om kans op herhaling te voorkomen en ze klaar te stomen voor hun terugkeer in de maatschappij. “Zo was er een fotomodel uit Oost-Europa, die zwaar werd gemanipuleerd. Als ze haar mouwen opstroopte waren de littekens zichtbaar van de op haar lijf uitgedrukte sigaretten, en dat had ze niet zelf gedaan! Ze had een laag zelfbeeld, paste zich voortdurend aan om maar in het pulletje te passen en belandde zo uiteindelijk in een zwaar crimineel milieu. Ik kwam bij haar thuis. Een compleet leeg huis met de kogelgaten in de muur. Daar zat ze dan op me te wachten in haar mooiste kleding, het laatste beetje decorum dat ze nog had.”

Uiteindelijk merkt Mari dat het langzaam beter gaat met zijn bijzondere cliënte. “Er gebeurde nog weleens wat, maar ik merkte dat ze zichzelf onder controle kreeg en zich aan afspraken ging houden. Ze verdween uiteindelijk uit mijn blikveld. Jaren later ging ik bij een vriend op bezoek en zag ik plotseling haar naambordje op de deur van de buren. Het bleek hartstikke goed te gaan, ze had een goede relatie en een leuke baan.”

De mens achter de crimineel
Van zielige criminelen, tuinkabouterdieven tot verdachten van moord of poging tot moordslag. Mari komt met velerlei ook psychisch gestoorde mensen in aanraking en heeft bij tijd en wijle een heftige ervaring. Beroepsgeheim hoort bij zijn vak. Mari heeft in die tijd een geheim adres en telefoonnummer, alles is afgezonderd. “Op politiebureaus bezocht ik mensen die net waren opgepakt. Meestal kon ik veel afstand nemen van wat ik meemaakte maar één keer was ik zo geshaket door wat iemand had gedaan, dat ik bij thuiskomst direct 2 glazen whisky achterover klokte. Altijd als ik een klant voor het eerst sprak, liet ik het proces-verbaal dicht. Anders was ik bevooroordeeld. In de loop der jaren kwam ik erachter dat ik soms met mensen om tafel zat die ik ook had kunnen zijn, maar zij namen net een andere afslag in het leven.”

Bedrijfsmaatschappelijk werk
Na 10 jaar reclassering stapt Mari over naar bedrijfsmaatschappelijk werk bij een grote financiële dienstverlener. Hij is gewend om vanuit verschillende perspectieven naar zaken te kijken en met uiteenlopende belangen om te gaan. Als ex-‘geitenwollen sokken type’ is hij in het begin wel zwaar onder de indruk van de 3-delige donkere pakken die daar rondlopen. “Ik had niets met verzekeringen en geld, de mensen waren mijn doel. Iedereen die daar werkte, van laag- tot hoogopgeleid, kon klant worden. Ik was echt hulpverlener en kon veel voor mensen betekenen. Maar ook ontdekte ik dat een aantal van de managers die ik tegenkwam psychopathische trekjes bleek te hebben. Ik zag die feilloos natuurlijk. Ontluisterend was dat. Ook hier kreeg ik te maken met gevoelsarme mensen die misbruik maakten van hun macht. Ze werden er alleen niet voor gestraft. Ze zullen geen mes op je keel zetten of met een stoel voor je staan, maar dreigen op een andere, subtiele manier bijvoorbeeld met je functie of je in diskrediet brengen. Dit brengt soms zoveel angst in organisaties.”

Alles verandert
Het mooie van werken bij grote bedrijven is dat je vaak intern kunt doorstromen. Mari pakt zijn kansen, ontwikkelt zich tot een allround HR-professional en groeit mee met de organisatie die continue in beweging is. Hij doorleeft alle operationele, tactische en strategische aspecten van het HRM-vakgebied: van bedrijfsmaatschappelijk werker, HR-adviseur, loopbaan- en organisatieadviseur tot leiderschapscoach. “Ik heb een basisinstelling dat alles verandert. Het is fijn om zo’n leidraad te hebben in je hele leven. Alles verandert, niets blijft zoals het is; de kunst is daarmee om te gaan in het leven. En om jezelf steeds de vraag te stellen (en dat is de uitdaging in een carrière): Wie ben ik? Wat kan ik? Wat wil ik? Wat heb ik nodig? Welke verantwoordelijkheid heb ik te nemen? Je kunt tegen een rivier in zwemmen, dan word je heel moe, maar je kunt ook denken: hoe kan ik met de rivier mee zwemmen?”

“Mijn leidraad in het leven is dat alles verandert.”

Nieuwsgierig
Tussendoor maakt Mari een uitstapje naar een interimmanagerspositie in de ICT. “Ik had een uitgesproken visie over wat managers allemaal zouden moeten doen en nu kon ik het zelf ook eens meemaken. Ik had de bof dat ik tijdens mijn opleiding tot organisatieadviseur was geschoold in systeemkunde. Daar leerde ik vanuit een helicopterview naar een proces te kijken en vragen te stellen over wat er gebeurt. Ik zeg altijd: iedereen kan manager zijn, maar het is wel handig als je systeemkundig geschoold én nieuwsgierig bent en interesse hebt in het onderwerp. Voor de inhoud heb je specialisten in dienst. Ik hield me staande door veel te spreken met inhoudelijke experts, ze veel verantwoordelijkheid te geven en uit te dagen in scenario’s te denken.” Zo weet Mari precies wat er speelt, wat de crux is en kan hij zijn rol goed aan. “Nieuwsgierigheid wordt overigens niet vaak als competentie genoemd, maar het zou een van de belangrijkste eigenschappen voor een manager moeten zijn.”

Vertrek
Door een samenloop van omstandigheden besluit Mari zijn 24 jaar durende loopbaan bij z’n werkgever te beëindigen om het zelfstandig ondernemerschap op te zoeken. Hier gaat een heel proces aan vooraf, waarbij Mari de balans opmaakt van wat hij nu echt graag zou willen. “Ik dacht weleens vaker aan vertrekken en voor mezelf beginnen, maar was daar veel te bang voor. Ik ben beschermd opgevoed en heb geleerd om zorgvuldig om te gaan met geld en wat je hebt niet weg te gooien. Ik had goede arbeidsvoorwaarden, leuke collega’s en interessante opdrachten, dus waarom zou ik het opgeven? En toch trok er iets aan mij.”

“Kritisch naar jezelf kijken vergt een vorm van moed. Het steeds maar weer aangaan en beseffen: Er is er maar een die hier iets aan kan doen en dat ben ik! Wat wil ik ten diepste en wat betekent dat dan? Ik wilde geen onnodige dingen meer doen en beleid voeren dat 3 jaar geleden ook al eens was bedacht. Wat ik wel wilde was er echt zijn voor mensen en volmondig JA zeggen tegen alles wat op mijn pad kwam. Toen heb ik de koers gezet op vertrekken.”

Volharding loont
Mari is nu sinds een jaar of 3 zelfstandig coach en trainer op het gebied van persoonlijke effectiviteit, teambuilding en veranderingsprocessen. Zijn rijke bagage aan mensenkennis, levens- en werkervaring maakt hem tot een natuurlijke gespreksleider. Het ondernemerschap geeft hem veel voldoening. “Voor jezelf beginnen vraagt volharding maar het loont enorm. Ik stap nu fluitend in de auto voor een afspraak en kom vol energie weer thuis.”

Opeenstapeling van ervaringen
Zelfreflectie is en blijft de rode draad door Mari’s loopbaan tot op de dag van vandaag. “Het leven is een opeenstapeling van ervaringen. Bij nieuwe ervaringen kun je steeds opnieuw kijken: wat zegt dit me nu? Het betekent ook dat het belangrijk is om je te beseffen dat als je gekozen hebt om iets te doen, dat je steeds naar jezelf blijft kijken. Je ontwikkelt je niet alleen als werknemer, maar ook als mens. En je bouwt heel langzaam krediet op als mens. Het is belangrijk om naar die twee kanten te kijken. Je kunt heel goed zijn in je vak, maar als je relationeel niet goed bent, is de som van die twee gewoon slecht. Het resultaat wordt bepaald door wat je kunt én wie je bent!”

#watisjouwverhaal